Kiedy jest Wielkanoc w 2023? Poznaj 7 tradycji i zwyczajów wielkanocnych

Wielkanoc w tym roku przypada wyjątkowo późno i będziemy ją celebrować dopiero w drugi weekend kwietnia. Dlaczego dopiero w tym dniu? Dowiedzcie się, jak wyznacza się datę świąt wielkanocnych oraz jakie towarzyszą im tradycje i zwyczaje!

Jak wyznacza się datę świąt Wielkiej Nocy?

Datę świąt wielkanocnych wyznacza się na podstawie faz księżyca. Oblicza się ją według pierwszej wiosennej pełni księżyca, która przypada po astronomicznej wiośnie. Dlaczego? Według apostołów Łukasza, Marka i Mateusza, Jezusa ukrzyżowano następnego dnia po święcie Paschy, która przypada na ostatnią dobę przed pełnią Księżyca, która ma miejsce po wiosennej równonocy. Na soborze nicejskim ustalono, że Wielkanoc ma się odbywać w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca, następującej po 21 marca.

W tym roku będzie to 6 kwietnia, a data Świąt Wielkanocnych przypada na 9 kwietnia (Niedziela Wielkanocna) oraz 10 kwietnia (Poniedziałek Wielkanocny).

Od tego, kiedy będzie Wielkanoc, zależą również terminy innych świąt: Środy Popielcowej, która rozpoczyna okres Wielkiego Postu, Wielki Post trwający 40 dni, Triduum Paschalne, Wniebowstąpienie, Zesłanie Ducha Świętego oraz Boże Ciało.

Wielkanoc prawosławna i katolicka — jakie są różnice?

Święta Wielkanocne upamiętniają misterium paschalne Chrystusa – mękę, śmierć oraz zmartwychwstanie. To najważniejsze święto chrześcijańskie w całym roku liturgicznym. Śmierć na krzyżu w mękach i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa to symbol zwycięstwa dobra nad złem, gdyż pokonał on śmierć przynosząc zbawienie wiernym. To wszystko spowodowało również spełnienie się obietnicy o przyjściu Mesjasza, który miał zbawić ludzi.

W Kościele prawosławnym obowiązuje kalendarz juliański, co powoduje, że Wielkanoc przypada w niedzielę 9 kwietnia. Jest to spowodowane tym, że data Paschy zależy nie tylko od pierwszej wiosennej pełni księżyca, ale również od daty zakończenia żydowskiej Paschy.

Rezurekcja, czyli procesja w kościele katolickim, to ogłoszenie zmartwychwstania Chrystusa. Zwykle rozpoczyna się już wcześnie rano, a wierni okrążają kościół raz lub trzy razy. W kościele prawosławnym liturgia rozpoczyna się o północy z Wielkiej Soboty na Niedzielę Wielkanocną, w procesji używa się świec, ikon i chorągwi. Po powrocie z nabożeństwa, zarówno w kościele katolickim, jak i prawosławnym zasiada się do świątecznego śniadania, które różni się od siebie potrawami.

Na wielkanocnym stole w domu katolickim znajduje się święconka (jajka, chleb, kiełbasa, pieprz i sól), z kolei w prawosławnym wierni dzielą się słodkim chlebem. Na polskich stołach znajduje się jeszcze żurek, biała kiełbasa, chrzan, wędliny, jajka, mazurki i baby wielkanocne, u mieszkańców wschodnich krajów europejskich znajdziemy kulicz (wysoka baba drożdżowa), kulebiak z nadzieniem z kapusty i grzybów, drożdżowe pierogi i barszcz.

Ile trwają święta wielkanocne?

W Polsce święta wielkanocne trwają dwa dni, jest to Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego, czyli Wielka Niedziela oraz Wielki Poniedziałek. Poprzedzający Wielkanoc tydzień nazywany jest Wielkim Tygodniem, a jego ostatnie trzy doby to Triduum Paschalne. Sam okres wielkanocny trwa 50 dni, poprzedza go 40-dniowy post rozpoczęty Środą Popielcową (22 lutego), a jego zakończeniem jest Niedziela Zesłania Ducha Świętego (Zielone Świątki), przypadająca w tym roku na 28 maja.

Tradycje wielkanocne

Niedziela Palmowa – wypada zawsze na tydzień przed Wielkanocą i tego dnia do kościołów katolickich należy udać się z palmą, symbolizującą odrodzenie – początek nowego życia. Poświęcona przez kapłana palma ma chronić przed nieszczęściem.

Wielki Tydzień – upamiętnia ostatnie dni życia Jezusa, to czas zadumy i wyciszenia. Wielki Poniedziałek, Wtorek oraz Środa stanowią czas pojednania i przebaczenia.

Święte Triduum Paschalne – ostatnie trzy dni Wielkiego Tygodnia, czyli Wielki Czwartek, Piątek i Sobota, stanowią celebrację męki, śmierci i Zmartwychwstania Jezusa.

Święconka – czyli koszyczek wielkanocny, który zanosi się do kościoła w Wielką Sobotę, aby poświęcić znajdujące się w nim pokarmy. Do koszyczka wkłada się jajka, chleb, sól, pieprz, wędlinę, chrzan, babkę wielkanocną, baranka z masła, niekiedy również ser. Każdy pokarm ma swoje znaczenie:

• jajka symbolizują narodziny, triumf życia nad śmiercią, początek nowego życia. To najważniejszy symbol wielkanocny.
• chleb to symbol życia,
• pieprz i sól oznaczają oczyszczenie, prawdę i życie w prostocie,
• wędlina to metafora dobrobytu i dostatku,
• ser oznacza przyjaźń człowieka z naturą,
• chrzan to symbol zdrowia i siły fizycznej, a także przypomnienie pokonania goryczy męki Jezusa,
• babka lub kawałek innego ciasta symbolizują umiejętności i doskonałość,
• baranek to symbol Baranka Bożego, który został złożony, jako ofiara za ludzkie grzechy.

Śniadanie wielkanocne – w gronie najbliższych osób, stanowi rytualną ucztę, na cześć pustego grobu i Zmartwychwstania. Wspólny posiłek ma jednoczyć żywych i umarłych. W czasie śniadania bliscy dzielą się poświęconym jajkiem i składają sobie życzenia.

Pisanki – zdobione jajka, które symbolizowały nowe życie, niegdyś malowane wyłącznie przez kobiety i traktowane jako małe dzieła sztuki, obecnie wciąż stanowią chętnie obchodzoną tradycję i zdobią świąteczne stoły oraz koszyczki.

Lany Poniedziałek – czyli Śmigus-Dyngus, w trakcie którego oblewa się wzajemnie wodą. Zwyczaj pochodzi z czasów słowiańskich, pierwotnie oznaczał radość z powodu nadejścia wiosny.

Prezenty wielkanocne – drobne upominki, które przynosi zajączek wielkanocny. Szukacie pomysłu? Koniecznie zajrzyjcie do naszego wielkanocnego prezentownika i zainspirujcie się!